1. Strona główna
2. OPIS SZLAKU - ZABYTKI RADOMIA

Szlak turystyczny Zabytki Radomia to internetowy przewodnik po najważniejszych zabytkach w Radomiu, głównie zabytkach architektonicznych. Proponowana trasa ma układ chronologiczny, co pozwala pokazać rozwój przestrzenny miasta. Układ urbanistyczny Radomia stanowi dużej klasy zabytek urbanistyczny, który podlega ochronie konserwatorskiej, gdyż wyjątkowo czytelnie prezentuje kolejne fazy rozwoju historycznego miasta, od osady wczesnośredniowiecznej do dzielnic powstałych w XIX i XX w.

Radom należy do tej grupy miast polskich, których początki znaczyły grody budowane jako ośrodki władzy monarchii wczesnopiastowskiej na przełomie X i XI w. Pozostałością tego najwcześniejszego okresu jest grodzisko Piotrówka, nazywane też „kolebką Radomia”. Obok grodziska powstała osada wczesnomiejska (obecnie nosząca nazwę Stare Miasto), z kościołem targowym św. Wacława, której nadano, ok. 1300 r., prawa średzkie. W poł. XIV w. w pewnym oddaleniu od wczesnomiejskiej osady król Kazimierz Wielki lokował odrębne miasto – Nowy Radom, któremu w 1364 r. nadał prawa magdeburskie. Miasto, nazywane dziś kazimierzowskim, wytyczono na planie regularnym o układzie szachownicowym, z prostokątnym rynkiem. Obwarowano je nowoczesnymi fortyfikacjami – murami obronnymi z zamkiem i basztami oraz trzema bramami miejskimi (dziś zachowały się tylko relikty). W tym okresie wzniesiono także kościół farny św. Jana Chrzciciela oraz ratusz na rynku. W okresie XV–XVII w. rozwinęły się przedmieścia – Lubelskie i Warszawskie, przy których ulokowano zespoły klasztorne oo. Bernardynów i ss. Benedyktynek. W rynku usytuowano zespół kościoła i kolegium oo. Pijarów.

Zasadnicza rozbudowa miasta nastąpiła w latach 1818–1823, gdy Radom został siedzibą władz województwa sandomierskiego. W tym okresie powstała, charakterystyczna dla miasta, jednolita zabudowa klasycystyczna, prowadząca od rynku wzdłuż ulicy Rwańskiej i dawnej Lubelskiej (Żeromskiego), przy której wzniesiono gmach władz wojewódzkich. Wytyczono nowe granice miasta i przy wylocie dróg ulokowano rogatki miejskie. Jednocześnie w połowie XIX w. przy rynku wzniesiono nowy budynek ratusza w stylu neorenesansowym. W II poł. XIX w., po wybudowaniu dworca przy linii kolejowej Dęblin–Dąbrowa Górnicza nastąpił dynamiczny rozwój przemysłowych dzielnic miasta. W śródmieściu rozplanowano nowe ulice z wielkomiejskimi kamienicami o cechach eklektycznych (ul. Piłsudskiego, Sienkiewicza, Moniuszki, Traugutta). Na przełomie XIX i XX w. w centrum miasta wybudowano okazały sobór prawosławny (przebudowany, obecnie kościół garnizonowy) i neogotycki kościół Opieki NMP. W okresie międzywojennym Radom stał się ważnym ośrodkiem przemysłu (COP), zwłaszcza przemysłu obronnego. Wybudowano m.in. Fabrykę Karabinów (Broni), z nowoczesnym osiedlem mieszkaniowym, stadionem i parkiem.